2020-03-07

Na wiek przedszkolny przypada kształtowanie się podstawowych zachowań zdrowotnych, a wszelkie nieprawidłowości mogą być trudne do zmiany w dalszych latach życia. Pracownicy przedszkola mają codzienny kontakt z rodzicami lub opiekunami dzieci, co stwarza ogromne możliwości współpracy w rozwijaniu ich kompetencji wychowawczych oraz tych dotyczących dbałości o zdrowie. Przedszkole odgrywa więc bardzo ważną rolę – taka szansa nie powtarza się już na kolejnych etapach edukacyjnych.

Zespół do spraw promocji zdrowia w Przedszkolu nr 2 im.Jana Brzechwy w Stalowej Woli:

koordynator – Małgorzata Fila

nauczyciele:

Edyta Paterek

Iwona Romańczuk

Sylwia Kaziród-Świątek

W przedszkolu promującym zdrowie

należy wzmacniać typowe dla tego typu placówki, korzystne dla zdrowia i dobrego samopoczucia pracowników i dzieci warunki środowiska fizycznego i społecznego oraz identyfikować pojawiające się nieprawidłowości i je eliminować.

 Charakterystyka społeczności przedszkola w kontekście promocji zdrowia

Przedszkola, podobnie jak szkoły, dotychczas koncentrują się głównie na zdrowiu dzieci. W promocji zdrowia należy brać pod uwagę zdrowie wszystkich członków społeczności przedszkola. Każda z jej grup ma specyficzne cechy i potrzeby w zakresie ochrony i promocji zdrowia, różny status i możliwości uczestniczenia w tych działaniach.

 Dzieci – wychowankowie przedszkola

Wychowankami przedszkola są dzieci w wieku 3–5/6 lat, w okresie zwanym średnim dzieciństwem lub wiekiem przedszkolnym. Pod względem rozwoju fizycznego, motorycznego, psychicznego i społecznego jest to grupa zróżnicowana –  3-latki są bliższe dzieciom w wieku poniemowlęcym, 5-latki dzieciom w młodszym wieku szkolnym. Dzieci przebywają w przedszkolu zwykle przez co najmniej 3 lata, przez 5–7 godzin dziennie, prawie przez cały rok (w organizacji przedszkola nie są przewidziane ferie zimowe i letnie). W działaniach w zakresie ochrony i promocji zdrowia oraz edukacji zdrowotnej w przedszkolu należy wziąć pod uwagę właściwości rozwoju jego wychowanków.

 Pod względem rozwoju poznawczego,zgodnie z teorią J. Piageta, dzieci są w stadium przedoperacyjnym rozwoju. Dominuje u nich myślenie konkretno-wyobrażeniowe, ale stopniowo rozwija się rozumowanie przyczynowo-skutkowe. Sposób wyjaśniania przyczynowości cechuje  intelektualny egocentryzmi brak różnicowania między tym co  zewnętrzne (fizyczne) i wewnętrzne (psychiczne)[1]. Ma to m.in. wpływ na rozumienie przez dzieci pojęcia „zdrowie”. Uznają się one za zdrowe lub chore, gdy ktoś im o tym powie lub gdy pojawiają się już wcześniej występujące objawy. Odnoszą chorobę i zdrowie do własnych konkretnych doświadczeń z codziennego życia, choć często mają problem z zapamiętaniem kontekstu danej sytuacji, wyciąganiem wniosków. Wiąże się to m.in. z brakiem umiejętności abstrahowania na podstawie zdobytych doświadczeń. Nie rozumieją zdrowia jako pojęcia złożonego i abstrakcyjnego, ani też specyficznych pojęć (np. przyczyny chorób, dbałość o zdrowie). Na pytanie: Co to jest zdrowie? udzielają zwykle odpowiedzi ogólnych, niezróżnicowanych, odnoszących się do siebie (np. zdrowie umożliwia zabawę z rówieśnikami, wychodzenie z domu, bycie z rodzicami)[2].

 Dzieci młodsze (3-letnie) cechuje mała aktywność społeczna – bawią się najczęściej same, pozostają w grupie w roli obserwatora lub naśladują rówieśnika w zabawie równoległej. Wraz z procesem uspołeczniania działań dzieci uczą się rozpoznawać, kontrolować własne emocje, wyrażać je w sposób akceptowany społecznie, przestrzegać zasad współżycia w grupie. W kontaktach z rówieśnikami trudno im przyjąć i zrozumieć odmienne punkty widzenia, pragnienia czy sądy, co jest często przyczyną konfliktów. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci lepiej radzą sobie z kontrolowaniem emocji, ich zabawy są bardziej złożone, wymagają podziału ról, niekiedy ich negocjowania co sprzyja wychodzenia z egocentryzmu i rozwojowi kompetencji społecznych. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci wykazują się większą gotowością współpracy z rówieśnikami, bardziej świadomie kierują swoimi zachowaniami, wzrasta ciekawość i przywiązanie w stosunku do innych dorosłych (np. nauczycieli), chęć identyfikowania się z wzorami (bohaterowie z bajek, przedstawiciele niektórych zawodów np. strażak, policjant, lekarz).

 Ze względu na aktywność dziecka i jego zaangażowanie w sprawy zdrowia, większość dzieci w wieku przedszkolnym znajduje się na etapie pośrednim wychowania zdrowotnego[3]:

• *stopniowo zwiększa się udział dziecka w dbaniu o swoje zdrowie (we wcześniejszym etapie heteroedukacji dziecko było głównie odbiorcą zabiegów pielęgnacji i opieki ze strony dorosłych),
• *dziecko świadomie naśladuje zachowania dorosłych, opanowuje podstawowe umiejętności dotyczące higieny osobistej i  bezpieczeństwa, ale wymaga przypominania i nadzoru ze strony dorosłych; uczestniczy w pracach nad utrzymaniem porządku w najbliższym otoczeniu, podejmuje samodzielnie pewne inicjatywy,
• *rozpoczyna się proces naśladowania zachowań rówieśników; wpływ na zachowania dziecka ma telewizja, gry komputerowe i reklamy,
• *w okresie tym, szczególnie w jego końcowej fazie, mogą pojawić się pewne elementy autoedukacji – samowychowania, świadomie podejmowanych czynności dla zdrowia.

 

Zadaniem rodziców i innych dorosłych jest m.in.: tworzenie pozytywnych wzorców, stwarzanie warunków do uczenia się, umożliwienie dziecku podejmowania samodzielnych wyborów, bezpiecznego eksperymentowania (pod dyskretnym nadzorem), korygowanie niektórych zachowań, dopilnowanie staranności w wykonywaniu czynności i zabiegów higienicznych. Ważne jest także odpowiadanie na pytania dziecka (jest to okres pytań, rozwijają się m.in. świadomość i identyfikacja płci, ciekawość seksualna, zabawy erotyczne), rozbudzanie zainteresowania różnym sprawami dotyczącymi zdrowia.

 U dzieci w wieku przedszkolnym kształtuje się wiele podstawowych zachowań oraz umiejętności związanych ze zdrowiem i dbałością o nie. Zachowania teoraz tryb (organizacja) życia dzieci w znacznym stopniu zależą od osób dorosłych, a zwłaszcza rodziców. Zakres możliwości dokonywania przez dziecko samodzielnych wyborów, np. w zakresie żywienia, sposobu spędzania czasu, aktywności fizycznej, sposobu ubierania się i innych zachowań, jest niewielki. Rodzice i nauczyciele stanowią w okresie przedszkolnym niekwestionowany autorytet. Reguły i zasady przez nich ustalane (także te dotyczące zdrowia) są bezdyskusyjnie przez dzieci przyjmowane, co pozytywnie koreluje z edukacją zdrowotną. „Dziecko jest posłuszne zasadom, ponieważ w jego przekonaniu są one nienaruszalne i niezmienne (…) szacunek do autorytetu (jednostronny) prowadzi do powstania poczucia zobowiązania nakazującego dostosowanie się do standardów dorosłego i posłuszeństwa jego regułom”[4].

 Dzieci w wieku przedszkolnym nie podejmują zachowań ryzykownych dla zdrowia, takich jak dzieci w wieku szkolnym, a zwłaszcza nastolatki. Z punktu widzenia zdrowia za niekorzystne należy uznać:

• *duży udział w budżecie czasu zajęć i czynności związanych z pozycją siedzącą i unieruchomieniem (oglądanie telewizji, korzystanie z komputerów, tabletów, smart fonów),
• *podejmowanie przez dzieci zachowań, zwłaszcza żywieniowych, pod wpływem reklamy (np. słodyczy, potraw typu fast-food),
• *wywieranie presji na rodziców (np. w sprawie zakupu słodyczy, zabawek),
• *zachowania agresywne i brak posłuszeństwa, co jest źródłem konfliktów, a przy braku umiejętności oceny zagrożeń może zwiększać ryzyko urazów i wypadków.

 Opisane właściwości rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym wskazują, że nie można traktować ich w działaniach w zakresie promocji zdrowia jak partnerów dorosłych, w pełnym znaczeniu tego słowa. Nie są one w stanie zrozumieć istoty zdrowia i przedszkola promującego zdrowie. Wychowankowie przedszkola mają ograniczone możliwości i zdolność do współdecydowania, inicjowania działań, samodzielnego wykonywania wielu zadań. Mimo to powinny być one włączane do działań, zaprogramowanych i organizowanych przez dorosłych jako ich aktywni uczestnicy.

W przedszkolu promującym zdrowie
ważne jest przygotowywanie dzieci do podejmowania
świadomych działań dla zdrowia ich i innych osób

W tym celu należy:

• *przekazywać dzieciom zrozumiałe i spójne informacje dotyczące zdrowia i zachowań z nim związanych
• *pytać dzieci o zdanie i opinie w sprawach, które ich bezpośrednio dotyczą i brać je pod uwagę
• *powierzać dzieciom niektóre proste zadania
• *zachęcać dzieci do generowania pomysłów
• *zachęcać dzieci i umożliwiać im współpracę z rówieśnikami i dorosłymi

Pracownicy przedszkola

Głównymi „aktorami” w tworzeniu PPZ są jego pracownicy. Jest to grupa pod wieloma względami zróżnicowana i należą do niej:

1. Pracownicy pedagogiczni: nauczyciele, inni pracownicy pedagogiczni- psycholog, logopeda, nauczyciel rytmiki, nauczyciel języka angielskiego, religii i innych zajęć dodatkowych, jakie proponuje w swej ofercie placówka.

 

2. Pracownicy niepedagogiczni: pracownicy administracyjno-ekonomiczni- pracownicy kuchni i stołówki, inni pracownicy obsługi ( woźne, dozorcy).

 Pracownicy przedszkola różnią się pod względem statusu społeczno-ekonomicznego – poziomu wykształcenia i zarobków. W większości nauczyciele i inni pracownicy pedagogiczni mają wykształcenie wyższe. Nie ma danych dotyczących wykształcenia pozostałych pracowników przedszkoli, ale należy sądzić, że duży ich odsetek ma wykształcenie podstawowe lub zawodowe. Pracownicy pedagogiczni uczestniczą w różnych formach doskonalenia zawodowego, pracownikom niepedagogicznym nie oferuje się, poza szkoleniami bhp, innych form szkolenia. Zróżnicowanie statusu społeczno-ekonomicznego pracowników przedszkola powoduje różnice w ich stanie zdrowia, stylu życia, dbałości o zdrowie, a także w możliwościach zrozumienia koncepcji promocji zdrowia i PPZ.

Stan zdrowia i samopoczucie pracowników przedszkola ma wpływ na ich dyspozycję do pracy (wydajność, absencję chorobową), realizację zadań przedszkola, panujący w nim klimat społeczny, a także na samopoczucie dzieci i ich rodziców. Nie ma danych o sytuacji zdrowotnej tej grupy pracowników. Można jednak odwołać się do wyników badań dotyczących subiektywnej oceny zdrowia i zachowań zdrowotnych nauczycieli i pracowników niepedagogicznych szkół podstawowych i gimnazjów[5]. U osób z obu grup stwierdzono częste występowanie różnych dolegliwości i zaburzeń oraz wiele niedostatków w zachowaniach prozdrowotnych stanowiących poważne zagrożenie dla ich zdrowia. Należy sądzić, że podobna sytuacja dotyczy pracowników przedszkoli. Może to niekorzystnie wpływać na realizację edukacji zdrowotnej i tworzenia przez nich właściwych wzorców zachowań prozdrowotnych dla dzieci i ich rodziców.

W przedszkolu promującym zdrowie
kluczowym zadaniem jest inwestycja w zdrowie jego pracowników
i ich kompetencje w zakresie prowadzenia edukacji zdrowotnej dzieci

Należy pomóc nauczycielom i pozostałym pracownikom w:

• *uświadomieniu sobie wartości zdrowia dla jednostki,
• *identyfikacji czynników wpływających na ich zdrowie, w tym zwłaszcza czynników związanych ze stylem życia,
• *rozwijaniu kompetencji w zakresie dbałości o zdrowie własne i innych,
• *podejmowaniu korzystnych dla zdrowia zmian w swoim stylu życia,
• *zrozumieniu koncepcji promocji zdrowia i PPZ,

• *doskonaleniu umiejętności prowadzenia edukacji zdrowotnej dzieci.

   

   

   Rodzice dzieci

   

  Większość rodziców dzieci w wieku przedszkolnym jest w okresie wczesnej dorosłości (obejmującej wiek od 20–23 do 35–40 lat) i we wczesnej fazie rozwoju zawodowego. Uczęszczanie dziecka do przedszkola umożliwia im pracę zawodową. Po trudach opieki nad dzieckiem we wczesnym dzieciństwie czują się w tym okresie bardziej swobodni.

   Rodzice dzieci w wieku przedszkolnym weszli już w pełni w role rodziców. Zdobyli własne doświadczenia w opiece nad dzieckiem, poznali jego zachowania, reakcje na różne sytuacje. Mimo różnych trudności przeżywanie macierzyństwa i ojcostwa dostarcza im wiele radości i satysfakcji. Dynamiczny rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, jego nowe osiągnięcia rozwojowe powodują, że większość rodziców jest zafascynowana rodzicielstwem. „Bycie rodzicem” uważa za najbardziej satysfakcjonujący obszar swojego życia, a na dalszych pozycjach wymienia pracę, małżeństwo, odpoczynek, obowiązki domowe[6]. Z tego powodu są oni bardziej zainteresowani rozwojem swych dzieci i podatni na oddziaływania zewnętrzne niż rodzice uczniów, zwłaszcza nastolatków, sprawiających rodzicom wiele trudności. Sprzyjającym czynnikiem partnerstwu i współpracy przedszkole – rodzice jest ich codzienna obecność w przedszkolu.

   Rodzice dzieci są pierwszymi i najważniejszymi edukatorami do zdrowia swoich dzieci. W podstawie programowej wychowania przedszkolnego, w części „Zalecenia i sposoby realizacji”, zwrócono uwagę potrzebę: współpracy z rodzicami w zakresie edukacji zdrowotnej do „współdecydowania w sprawach przedszkola”. Znaczna część rodziców nie jest jednak przygotowana do pełnienia roli edukatorów zdrowia i praktykowania w domu tego czego dziecko nauczyło się w przedszkolu. Styl życia wielu rodziców odbiega od prozdrowotnego, nie są dobrymi modelami w tym zakresie dla swoich dzieci, nie tworzą dla nich pozytywnych wzorców. Przedszkole może zaoferować im pomoc w tym zakresie. Może także korzystać z pomocy niektórych rodziców (np. lekarzy, pielęgniarek, psychologów, dietetyków i innych specjalistów z zakresu nauk o zdrowiu) w realizacji zadań związanych z edukacją zdrowotną dzieci i pracowników. Pozyskanie rodziców i wspieranie ich w rozwoju kompetencji wychowawczych i w zakresie dbałości o zdrowie jest podstawowym warunkiem skuteczności edukacji zdrowotnej dzieci.

   Partnerami przedszkola mogą być także babcie i dziadkowie jego wychowanków. Duży ich odsetekwspiera rodziców w opiece nad dzieckiem, współwychowuje je, spędza z nim dużo czasu, dostarcza rozrywek, odprowadza i/lub przyprowadza z przedszkola i ma częsty kontakt z jego pracownikami. Babcie/dziadkowie są często pośrednikami w komunikacji nauczyciel – rodzice. Pozyskanie ich do współpracy ma bardzo duże znaczenie, zwłaszcza, że są często na emeryturze i dysponują wolnym czasem. Z punktu widzenia wychowania, także zdrowotnego, bardzo ważne wydaje się tworzenie wspólnego frontu, czyli zgodności co do metod wychowania, oczekiwań względem dziecka i siebie nawzajem, także w odniesieniu do ⁞zdrowia (np. kwestie związane z utrzymaniem higieny, żywieniem, aktywnością fizyczną). Istotne wydaje się podnoszenie ich kompetencji w zakresie rozwoju dziecka, rozpoznawania jego potrzeb i ich zaspakajania. Ma to szczególne znaczenie w kontekście różnic międzypokoleniowych i związanych z nimi odrębnościami w podejściu do wychowania i zdrowia powodujących często niespójne oczekiwania i wymagania wobec dzieci.

   

   

  Przedszkole promujące zdrowie
  ma niepowtarzalna szansę edukowania rodziców
  w zakresie dbałości o zdrowie ich samych i ich dzieci

  Należy:

  • pozyskać rodziców do współpracy w tworzeniu PPZ na zasadzie partnerstwa
  • pomóc rodzicom w:

  −       uświadomieniu sobie wartości zdrowia dla nich samych i ich dzieci

  −       identyfikacji czynników wpływających na zdrowie, w tym zwłaszcza czynników związanych ze stylem życia

  −       rozwijaniu kompetencji wychowawczych oraz w zakresie dbałości o zdrowie własne i dzieci

  • zachęcać do podejmowania korzystnych dla zdrowia zmian w ich stylu życia

   

   

   

  
  

cofnij